Hepatorenal sendrom (HRS), ciddi karaciğer hastalığı olan kişilerde gelişen akut böbrek yetmezliğidir. Karaciğer yetmezliğinin başlıca nedenleri arasında alkolik hepatit, siroz ve daha nadir olarak fulminan karaciğer yetmezliği ve metastatik tümörler bulunmaktadır. HRS, ilerleyen karaciğer yetmezliğinin son dönemlerinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bu sendrom, ani bir fenomen olarak değil, böbrek perfüzyonundaki kademeli azalmanın bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Hepatorenal sendrom ilk kez 1956 yılında Sherlock ve Hecker tarafından tanımlanmıştır. Bu araştırmacılar, terminal dönem karaciğer yetmezliği olan hastalarda üriner sodyum itrahının azalmasının dikkat çekici bir özellik olduğunu belirlemişlerdir. Bu hastaların otopsilerinde böbrek histolojisinin korunmuş olduğu saptanmıştır. 1969 yılında Koppel ve arkadaşları, HRS'li hastaların böbreklerinin kadaverik donör olarak kullanıldığında alıcılarda işlev gördüğünü ortaya koymuşlardır.

Karaciğer rahatsızlıklarına bağlı olarak böbrek işlev bozukluğunda en önemli faktörlerden biri splanknik bölgede meydana gelen vazodilatasyondur. Karaciğer hastalığının ciddiyeti arttıkça kalp debisinde progresif bir artış ve sistemik damar direncinde düşüş gözlenir. Böbrek damar direncindeki artışa ikincil olarak aktif olan renin-anjiyotensin sistemine rağmen, böbrek perfüzyonunun azalmasının aracısının nitrik oksit olduğu düşünülmektedir. Siroz hastalarının asit gelişiminde de aynı aracının sorumlu olduğuna dair bazı kanıtlar bulunmaktadır.

Splanknik vazodilatasyon sonucunda böbrek perfüzyonu düşer, glomerül filtrasyon hızı azalır, sodyum atılımı azalır ve ortalama arter basıncı düşer. İleri siroz hastalarında günlük sodyum itrahı tam miligram düzeyinin altına düşebilir. Tüm bu değişiklikler yoğun olduğunda, intrarenal vazokonstrüksiyona rağmen böbrek fonksiyonları etkilenir. İlerlemiş siroz bulgularında, bir antidiüretik hormon (ADH) analoğu olan ornipressin verilmesi, hemodinamik bozukluklarda kısmen de olsa bir düzelme sağlar. Bu cevap, splanknik bölgede vazodilatasyona vurgu yapar. Ornipressin verilmesi ile plazma renin aktivitesi ve norepinefrin konsantrasyonu azalır. Yaklaşık arter basıncı, böbrek kan akışı, GFR, idrar oranı ve üriner sodyum itrahı artmaktadır.

Karaciğer hastalığı ilerledikçe GFR kademeli olarak düşer. Erken dönemde renal sempatik tonusun intravenöz klonidin kullanılarak azaltılması, GFR'yi yaklaşık %25 oranında artırır. Hepatorenal sendromun en iyi çözümü, karaciğer işlevini kısmen veya tamamen düzeltmektir. İlk başta karaciğer transplantasyonu olmak üzere, alkolik hepatitte alkolden uzak durmak ve HBV enfeksiyonunda lamivudin almak bu tedbirlerin en önemlisidir. Hepatorenal sendromun önlenebilmesi için bakteriyel enfeksiyonların profilaksisi, yeterli hidrasyon, faydasız diüretik kullanımından ve nefrotoksik ilaçlardan uzak durulması gerekmektedir.